МАРШРУТ ВЫХАДНОГА ДНЯ
“Знакамітыя мясціны аграгарадка Аталезь”
Узрост дзяцей: 5-7 гадоў
З сабой узяць: фотаапарат, блакнот для замалёвак, перакус, ваду.
Змест маршруту: аграгарадок Аталезь Стаўбцоўскага раёна Мінскай вобласці, дзяржаўная ўстанова адукацыі “Аталезскі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-сярэдняя школа”– школьны краязнаўчы музей “Пошук і памяць” – Аталезская сельская бібліятэка – Помнік сакратару Стаўбцоўскага раённага райкама камсамола Авакуму Уладзіміравічу Мамантаву – Помнік-абеліск землякам, якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны
Чаму Аталезь?
Кожны куточак нашага краю мае сваю гісторыю і сваё імя. За многія стагоддзі набылі сваю назву не толькі гарады і вёскі, вялікія рэкі і азёры, але і невялічкія хутары і ўрочышчы, палі і лясы, рэчкі і крынічкі, нават асобныя дрэвы і камяні. У кожнай з гэтых назваў – і мінулых і цяперашніх - гісторыя нашых вёсак, гісторыя нашага краю і, ў рэшце рэшт,- гісторыя Радзімы, бо назвы гэтыя застаюцца нават тады, калі самы з’явы, што іх утварылі, даўно адышлі ў мінулае. Гэтыя назвы нельга знайсці ні на адной геаграфічнай карце, яны захоўваюцца толькі ў памяці старэйшага пакалення. Мы павінны разумець, што, калі з народнай памяці, як з магнітнай ленты, сатруцца шматлікія дробныя назвы, мы згубім цэлы пласт нашага мінулага, які нельга будзе аднавіць ні ў архіўных сховішчах, ні з дапамогай археалагічных раскопак.
Там, дзе цяпер размешчана Аталезь, калісьці шумеў дрымучы бор.Навука этымалогія тлумачыць паходжанне вёскі Аталезь ад слоў "Аталец" - цёмнае месца.Гэта азначае, што першыя жыхары знайшлі месца сярод лясоў і пазней з'явілася вёска. А народная этымалогія кажа пра тое, што назва вёскі паходзіць ад фразы "а там лес".
Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Аталезскі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад – сярэдняя школа”
Па ўспамінам старажылаў школа у в. Аталезь пачала дзейнічаць з 1868 года. Гэта была пачатковая школа ў невялікім драўляным доміку, размешчаным на ўскраіне вёскі з паўночнага боку. З 1944 года пачала працаваць сямігадовая школа, а з 1960 года - сярэдняя . У 2015 годзе Дзяржаўная ўстанова адукацыі “Аталезская сярэдняя школа” была перайменавана ў Дзяржаўную ўстанову адукацыі “Аталезскі вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад-сярэдняя школа”.
Краязнаўчы музей “Пошук і памяць”
Асноўныя раздзелы экспазіцыі:
- Мой родны кут.
- Ганчарства.
- Ткацтва.
- Вышыўка і карункапляценне.
- Прадметы працы і побыту.
- Знакамітыя людзі в. Жукаў Барок.
- Партызанская зямля мая.
- Сыны партызанскія
Колькасць экспанатаў: усяго-320, асноўнага фонду-279. Найменне найбольш каштоўных экспанатаў: станок для намотвання нітак, калаўрот, саха, калодкі для вырабу абутку, ступа, блузка льняная вышытая, нямецкі шлем, партфель А. Мамантава.
Музей быў адкрыты па ініцыятыве педагога-арганізатара Хмель Марыі Раманаўны. Загад па школе № 6 ад 22 лютага 1987 года. Пад яе кіраўніцтвам былі сабраны першыя экспанаты, аформленыя залы.
Аталезская сельская бібліятэка
У1944 годзе ў в.Аталезь адкрылася першая хата-чытальня, а з 1955 г. ператворана ў сельскую бібліятэку,якая працуе і па сённяшні дзень.
Плошча бібліятэкі – 74 м2. Універсальны бібліятэчны фонд складае звыш 6260 экзэмпляраў кніг, перыядычных выданняў, выяўленчых дакументаў; шырокі выбар энцыклапедычных, навукова-папулярных, дзіцячых выданняў, твораў мастацкай літаратуры. Бібліятэка атрымлівае 27 назваў часопісаў (у тым ліку “Буся” і “Вясёлка”) і 8 назваў газет і задавальняе запыты ўсіх наведвальнікаў.
Помнік сакратару падпольнага райкама Авакуму Мамантаву
Апошні бой гісторыя жыцця героя заслугоўвае добрай кнігі, фільма, нават цэлага серыяла. У яго паслужным спісе-не толькі прапаганда і агітацыя, але і разгромленыя гарнізоны вермахта, пушчаныя пад адхон эшалоны, сарваныя аперацыі гітлераўцаў і іх памагатых. Там, дзе слова бяссільна, кажа зброю.
Мікалай Авакум падтрымліваў сувязь з "вялікай зямлёй": больш за тысячу кіламетраў прайшоў ён да лініі фронту і назад!
Яго слаўны баявы шлях абарваўся ў маі 1944-га. Савецкія войскі рыхтаваліся да аперацыі «Баграціён», канчаткова разграмілі групы «Цэнтр». Дзеянні партызан па дэзарганізацыі нямецкіх тылаў і зрыву забеспячэння германскай арміі згулялі немалаважную ролю ў яе поспеху.
19 мая стаўбцоўскія партызаны атрымалі вестку ад сваіх сувязных, што ў сяло Аталезь вось-вось наляцяць нямецкія салдаты і паліцаі, каб адабраць у жыхароў жывёлу. Авакум Мамантаў быў паранены і знаходзіўся на лячэнні, але, даведаўшыся пра падрыхтоўку акцыі, вырашыў прыняць у ёй удзел.
Ва ўзнагародным лісце да ордэна Айчыннай вайны I ступені, якім Авакум Мамантаў быў узнагароджаны пасмяротна, так апісаны апошні дзень ваяра:
"У баі за вёску Аталезь, прыкрываючы вымушаны адыход партызанскага атрада, быў паранены, але яго аўтамат працягваў біць ворага. Атрымаўшы раненне ў галаву і грудзі, таварыш Мамантаў не пакінуў поля бою. Зрасходаваўшы ўсе патроны аўтамата, працягнуў адстрэльвацца з пісталета, і толькі трэцяя варожая куля забіла мужнага патрыёта, але партызанскі атрад быў выратаваны". Дадамо, што ў баі было захоплена дзве машыны ворага, кулямёт і 17 вінтовак, забіта сем немцаў і 35 паліцаяў.
Ён памёр ад смяротнай раны 20 мая 1944-га. Да перамогі заставалася менш за год…
"Адважным быў гэты хлопец і вясёлым быў. І там, дзе ён з'яўляўся ў той суровы час, калі вакол усё палала агнём і смерць падцікоўвала лясных байцоў, гучала яго песня. Да яго цягнулася моладзь не толькі ў атрадах, але і ў вёсках былой Баранавіцкай, цяпер Мінскай вобласці», – піша пра яго гісторык. На месцы яго гібелі стаіць помнік, імя Авакума Мамантава носіць Аталезская школа, дзе захоўваецца партфель партызана, які па праве лічыцца народным героем Беларусі.
Помнік-абеліск салдатам і партызанам,
якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны
З чэрвеня 1941г. па ліпень 1944 г. вёска Аталезь была акупаванная нямецка-фашысцкімі захопнікамі.Быў створаны партызанскі атрад імя Суворава, які дзейнічаў у раёне Рудзьмянскай пушчы, які ўваходзіў у склад брыгады імя Жукава. У 1942 г. арганізавана першая падпольная Камсамольская арганізацыя, у склад якой уваходзіла 3 чалавекі. У 1944 г.пачала дзейнічаць гэтая арганізацыя самастойна.
Абеліск усталяваны ў скверы ў 1967 годзе ў памяць аб 57 землякоў – воінаў і партызан, загінуўшых у гады Вялікай Айчыннай вайны.
Штогод 9 Мая і 3 ліпеня ля помніка праходзяць урачыстыя мітынгі, на якіх паіменна гучыць спіс загінушых у гады Вялікай Айчыннай вайны і памяць аб іх ўшаноўваецца хвілінай маўчання.
Пра што пагутарыць з дзецьмі?
- Раскажыце дзіцяці пра мінулае нашай Беларусі, пра быт і жыццё сялян.
- Разгледзьце з дзецьмі прадметы сялянскага быту, прылады працы, посуд.
- Раскажыце дзіцяці пра гісторыю свайго роду, сям’і.
- Звярніце ўвагу на прыгажосць роднага краю.
- Прачытайце з дзецьмі вершы пра Беларусь.
Мой край
Мая зямля, мой родны дом
Завецца Беларуссю.
Я знаю: пад тваім крылом
Заўсёды прытулюся.
У час трывогі і бяды
З табою мы адзіныя,
З любоўю шчыраю заўжды
Заву цябе Радзімаю. Валерыя Бароўская
Родны край
О мой любы родны край,
Ты - прыгожы, нібы рай.
І нідзе ў другіх краях
Шчасным быць не змог бы я. Ніл Гілевіч
Радзіма
Я люблю цябе, Радзіма,
Мой прыгожы, мілы край.
Ад душы жадаю ўздыму -
Ты квітней і нас натхняй.
Можа, буду я далёка -
Не забуду родных слоў,
Спеў крынічкі, буслаў клёкат,
Шлях той, што вядзе дамоў. Юля Ціхан
Радзіма
Дарагая спадчына -
Гэта ты, зямля мая,
Гэта мова матчына,
Без якой нямая я. Лена Казючыц
Беларускія краявіды
Беларускія Краявіды...
Перазвоны Азёр і бароў.
Над палеткамі Бульбы і жыта -
Песня Велічных курганоў.
Гэта наша Зямля дарагая,
Гэта нашы Лугі і палі,
Над якімі Спрадвеку лунае Бусел -
Сімвал Бяссмерця Зямлі. Анатоль Грачанікаў
Беларусь мая
Бягуць жыты за небакрай
А месяц - ягадны і ройны.
За наш духмяны каравай
Сягоння чалавек спакойны.
Зямлі багатыя дары,
І працаўнік адвеку дбайны:
Свае плугі і трактары,
Свае машыны і камбайны.
Над лесам неба ў жураўлях,
І ўвосень напрарочаць гусі
І новы дзень, і светлы шлях,
І росквіт мілай Беларусі. Віктар Гардзей
Радзіма
Бор адвечны, рэк разлівы,
Залатыя горы-нівы,
Неба вольнае над імі, -
Гэта ўсё мая Радзіма.
Дом наш, ласкаю сагрэты,
Продкаў мудрых запаветы,
Мова, спеўная надзіва, -
Гэта ўсё мая Радзіма.
Курганы і абеліскі,
Спапялёных вёсак спіскі
І Чарнобыль за плячыма, -
Гэта ўсё мая Радзіма.
Мары смелыя на старце,
Пагранічнікі на варце,
Ясны свет перад вачыма, -
Гэта ўсё мая Радзіма. Мікола Маляўка
Зямля мая
Хлапчук з пабітымі каленцамі,
Па сцежках родных гойсаў я,
І ты здавалася маленькаю,
Мая, над Нёманам, зямля.
За жураўлямі рваўся ў вырай,
Не разумеў тады, малы,
Чаму з такой тугою шчыраю
Гучыць адлётнае "кур-лы".
Ад успамінаў вочы ясняцца
Цяпер, у век немалады,
Бо тут вясёлкі перавясялам
Спавіты лепшыя гады.
Не цешыць прыгажосць чужая,
Як свой куточак на зямлі,
Таму на лёс яны і жаляцца
Ў асеннім небе, жураўлі.
Здаецца, сам лячу над пожнямі,
Твой сын, вясёлы і ў журбе,
Я не змагу да дня апошняга
Адкрыць і ўсю спазнаць цябе.
Такая ты ў жыцці вялікая,
Мая, над Нёманам, зямля, -
Ад хаты матчынай пад ліпамі
Да неба з плачам жураўля. Мікола Маляўка
Наш край
Наш край яснавокі -
З маленства любімы куток.
Тут слова і песні вытокі.
На карце - кляновы лісток.
На радасць жыві і на славу,
Ні гора, ні ліха не знай.
Стой мужна за верную справу,
Наш край! Уладзімір Паўлаў
Радзіма
Жыццё падарыла нам дзіва:
Як ветрыку лёгкі павеў,
Аднойчы пачуеш - "Ра-дзі-ма..."
Пасля зразумееш - навек.
І будуць дарогі вяртацца
У той незабыўны куток,
Дзе ў квецені белых акацый
Жыцця твайго чысты выток,
Дзе змалку да болю знаёмы
І дрэвы, і твары людзей,
І роўнага болей якому
Ніколі не знойдзеш нідзе. Мікола Пракаповіч
Карта роднай Беларусі
Разглядаем Мы з Марусяй
Карту Роднай Беларусі.
Колькі сёл тут, Гарадоў!
Колькі рэчак І лясоў!
Вадаёмаў жа, Азёраў
Быццам тых На небе зорак.
Што й казаць: Багаты край
І прыгожы - Чым не рай? Кастусь Жук
Наш родны край - прыгожы самы
Вядома ўсім, што вельмі шмат
Куткоў на свеце дзіўных.
Але не менш, а болей, брат,
Іх на тваёй радзіме,
У нашым краі дарагім,
У Беларусі роднай.
Не памяняешся ні з кім
Яе красою годнай. Іван Муравейка
Казкі – гэта цэлы чароўны свет, у якім Вы падарожнічаеце разам, трымаючыся за рукі. Свет, у якім Вашае дзіця можа стаць веліканам і навучыць Вас, дарослага чалавека, чаму-небудзь новаму. Мы спадзяемся, што прыгожыя і самабытныя беларускія казкі, якія Вы будзеце чытаць і слухаць разам з Вашымі дзецьмі, правы, якія Вы вывучыце разам з імі, і абавязкі, пра якія Вы пагаворыце, стануць яшчэ адным мастком узаемаразумення паміж двума такімі рознымі і цудоўнымі сусветамі – дзіцячым і дарослым."
http://kazki.unicef.by/
Пасля сумеснай прагулкі пагутарыце з дзіцем аб праведзеным разам часе. Праглядзіце фатаграфіі, якія вы зрабілі. Спытаеце, што запомнілася больш за ўсё. Успомніце самыя прыемныя ўражанні. Пакінуўшы знак іх на паперы з дапамогай малявання, аплікацыі.
